เป็นที่ทราบกันดีว่า ภาคการขนส่งของไทยพึ่งพิงการขนส่งทางถนนเป็นหลัก หรือคิด เป็นกว่าร้อยละ 80 ของการขนส่งทั้งระบบ ในขณะที่การขนส่งทางน้ำและทางรางมีเพียง ร้อยละ 18 และร้อยละ 2 เท่านั้น จากการศึกษาของกระทรวงคมนาคมชี้ให้เห็นว่า ต้นทุนของการขนส่งทางถนนนั้น สูงถึง 1.72 บาทต่อตันต่อกิโลเมตร มากกว่าต้นทุนการขนส่งทางน้ำ และทางรางถึง 2.7 เท่าและ 1.8 เท่าตามลำดับ
เมื่อเปรียบเทียบคุณภาพของระบบโครงสร้างพื้นฐานของไทยกับประเทศอื่นๆ ผ่านการสำรวจของ World Economic Forum ในปี 2556 จะเห็นได้ว่าอันดับของระบบโครงสร้างพื้นฐานในไทยนั้น ร่วงลงอย่างต่อเนื่อง ในปัจจุบัน ประเทศไทยอยู่ที่อันดับ 61 จาก 148 ประเทศทั่วโลกในด้าน คุณภาพของโครงสร้างพื้นฐานโดยรวม จากเดิมที่เคยอยู่ที่อันดับ 46 ในปี 2553 โดยระบบการขนส่ง ทางรางนับเป็นปัจจัยที่น่าเป็นห่วงที่สุด ซึ่งประเทศไทยถูกจัดให้อยู่ที่อันดับ 72 ของโลก แย่กว่าประเทศคู่แข่งสำคัญในอาเซียน ไม่ว่าจะเป็นมาเลเซีย (อันดับ 18) อินโดนีเซีย (อันดับ 44) และเวียดนาม (อันดับ 58) และนำหน้า แค่เพียงฟิลิปปินส์ (อันดับ 89) ซึ่งมีภูมิประเทศเป็นหมู่เกาะเท่านั้น
ศูนย์วิเคราะห์เศรษฐกิจ ทีเอ็มบี หรือ TMB Analytics มองว่าข้อมูลข้างต้นแสดงให้เห็นถึงภาพที่น่าเป็นห่วงว่า นอกจากไทยจะใช้รูปแบบการขนส่งที่มีต้นทุนสูง ซึ่งส่งผลให้ไทยต้องสูญเสียพลังงานไปกับภาคการขนส่งเป็นอย่างมากแล้ว คุณภาพของระบบการขนส่งยังแย่ลงอย่าง ต่อเนื่องอีกด้วย ข้อเท็จจริงดังกล่าว ถูกสะท้อนผ่านปริมาณการใช้พลังงานของไทยซึ่งปรับตัวขึ้นอย่างต่อเนื่องในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา แต่ไทยไม่มีแหล่งพลังงานของตัวเองให้ใช้ในประเทศได้อย่างเพียงพอ ทำให้ต้องเสียเงินเพื่อนำเข้าน้ำมันและก๊าซธรรมชาติปีละกว่าล้านล้านบาท
นอกจากนี้ ยังพบว่าในช่วงหนึ่งทศวรรษที่ผ่านมา ปริมาณการใช้น้ำมันและขนาดเศรษฐกิจของไทยยังขยายตัวในระดับใกล้เคียงกันมาก กล่าวคือ ขนาดเศรษฐกิจของไทยในปี 2555 มีขนาดเป็น 1.5 เท่าของขนาดเศรษฐกิจในปี 2545 ส่วนการใช้น้ำมันในปี 2555 มีขนาดเป็น 1.3 เท่าของปี 2545 หรืออีกนัยหนึ่ง หากเศรษฐกิจไทยจะขยายตัว เพิ่มร้อยละ 1 ก็ต้องเพิ่มการใช้น้ำมัน ในอัตราที่ใกล้กัน ในขณะที่เศรษฐกิจประเทศคู่แข่งส่วนมากสามารถขยายตัวเร็วได้กว่าการใช้น้ำมัน และมิหนำซ้ำ ประเทศคู่แข่งในอาเซียนของเรา เช่น ฟิลิปปินส์ มีการใช้น้ำมันลดลง แต่เศรษฐกิจกลับขยายตัวได้มากกว่าไทย หรือมาเลเซียที่มีปริมาณการใช้น้ำมันขยายตัวเท่ากับไทย แต่เศรษฐกิจของเขากลับขยายตัวได้มากกว่า เพราะฉะนั้น ทำให้สรุปได้ว่า ประสิทธิภาพในการใช้ พลังงานของไทยให้คุ้มค่าทางเศรษฐกิจนั้น ยังด้อยกว่าประเทศคู่แข่งหลายๆ ประเทศในภูมิภาคนัก สิ่งที่น่าสังเกตเพิ่มเติมคือ ประเทศคู่แข่งหลายประเทศนั้น หันไปสนับสนุนพลังงานทางเลือกที่เหมาะสมกับโครงสร้างเศรษฐกิจและทรัพยากรธรรมชาติของตนอย่างเป็นรูปธรรมมากขึ้น เช่น การที่ฟิลิปปินส์ หันมาใช้พลังงานน้ำและพลังงานความร้อนจากใต้โลกอย่างจริงจัง เป็นต้น
เป็นที่แน่นอนว่า ต้นทุนการ ขนส่งที่อยู่ในระดับสูงจากการพัฒนาการขนส่งไทยที่ให้ความสำคัญทางถนนมากกว่าการขนส่ง ในรูปแบบอื่นๆ มาตลอด นับเป็น ปัจจัยสำคัญหนึ่งที่ฉุดรั้งความสามารถในการแข่งขันของไทยในระยะยาว ซึ่งนำไปสู่แผนยุทธศาสตร์โครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมด้านอื่นๆ ที่ต้องเร่งให้เห็นเป็นรูปธรรมโดยเร็วที่สุด อีกทั้ง การวางแผนสนับสนุนการใช้พลังงานทางเลือกให้สอดคล้องกับโครงสร้างเศรษฐกิจและทรัพยากรธรรมชาติของประเทศนับเป็นอีกประเด็นที่จะช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของไทยในระยะยาว